Bardzo często wiedza na temat schorzenia, rozpoznania objawów i przyczyn, może ratować życie. Tak jest w przypadku udaru mózgu, który stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia. Dla bezpieczeństwa swojego i bliskich warto poznać przyczyny oraz objawy udaru mózgu. Profilaktyka, prawidłowa i szybka reakcja, diagnostyka i leczenie to w tym przypadku kluczowe elementy.
Udar mózgu – to trzeba wiedzieć
Udar mózgu, inaczej incydent mózgowo-naczyniowy, obejmuje zespół klinicznych objawów, które są efektem nagłego wystąpienia ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu utrzymującego się dłużej niż 24 godziny, bez innej przyczyny niż naczyniowa. Najczęściej udary stwierdza się u osób po 70 roku życia i dotyczą ok. 0,5% ogólnej populacji. Według statystyk w Polsce udar mózgu występuje u ponad 70 tys. pacjentów, niestety aż 30 tysięcy żyje krócej niż miesiąc. Mało tego, osoby które mają za sobą ostrą fazę udaru, często wymagają stałej opieki i pomocy w dalszym funkcjonowaniu. Okazuje się, że to właśnie udar mózgu jest najczęściej diagnozowaną przyczyną niepełnosprawności, a kolejne incydenty dodatkowo pogłębiają problem. Statystyki nie napawają optymizmem – po udarze mózgu:
- 20% pacjentów wymaga opieki stałej,
- 30%. potrzebuje pomocy w niektórych czynnościach,
- 50% pacjentów odzyskuje niemal pełną sprawność,
- 5 lat po pierwszym udarze mózgu, kolejnego epizod przytrafia się doznaje 30-40% chorych.
Kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o możliwość powrotu do zdrowa, ma szybko i prawidłowo udzielona pierwsza pomoc oraz to, kiedy pacjent trafił pod specjalistyczną opiekę. Właśnie dlatego wiedza na temat przebiegu, przyczyn i objawów udaru ma tak ogromne znaczenie.
Udar mózgu – rodzaje
Podstawowa klasyfikacja obejmuje udar krwotoczny (wylew krwi do mózgu) oraz udar niedokrwienny (zawał mózgu).
Udar krwotoczny – powstaje kiedy z uszkodzonych naczyń krwionośnych krew wyleje się bezpośrednio do mózgu albo do przestrzeni pomiędzy mózgiem a czaszką. Jest to czynnik, który całkowicie niszczy tkanki zalane krwią. Udary krwotoczne to ok. 10-15% diagnozowanych przypadków, mogą mieć charakter:
- krwotoku śródmózgowego – do mózgu,
- krwotoku podpajęczynówkowego – do przestrzeni podpajęczynówkowej, na ogół po pęknięciu tętniaka.
Udar niedokrwienny – diagnozowany u ok. 85% pacjentów, wynika z niedokrwienia (zatrzymania dopływu krwi do mózgu). Najczęściej przyczyną jest zatkanie dopływu przez skrzep albo blaszkę miażdżycową. Zaburzenia krwi w tym przypadku mogą mieć charakter:
- zakrzepowo-zatorowy,
- zatorowy,
- hemodynamiczny – obniżenie ciśnienia tętniczego i krytyczny spadek regionalnego przepływu mózgowego.
Ponadto stwierdza się także miniudary, czyli przemijające ataki niedokrwienne, których objawy ustępują dość szybko. Niestety mogą się często powtarzać i poprzedzać prawdziwy udar.
Inna klasyfikacja udarów mózgu dotyczy ich dynamiki, mówi się wówczas o
- przejściowych napadach niedokrwiennych (TIA) – objawy mijają do 24 godzin,
- udarze ustępującym (RIND) – objawy utrzymują się do 3 tygodni,
- udarze dokonanym (CS) – objawy udaru są na stałym poziomie albo tylko częściowo tracą intensywność,
- udarze postępującym (PS) – nagłe pojawienie się objawów, które narastają stopniowo lub występuje kolejny epizod.
Objawy udaru mózgu
Aby udzielić szybkiej pomocy i zapewnić błyskawicznie specjalistyczne leczenie, niezbędne jest prawidłowe rozpoznanie objawów udaru mózgu. Są one oczywiście ściśle związane z rodzajem udaru (krwotoczny ma cięższy przebieg) i mogą mieć różny charakter. Znaczenie ma także to czy jest to udar lewo- czy prawostronny (udar prawej półkuli mózgu zaburza czucie i ruch lewej części ciała i odwrotnie). Najczęściej udar mózgu manifestuje się następującymi objawami:
- osłabienie mięśni twarzy (asymetria), np. opadanie kącika ust lub powieki po jednej stronie,
- niedowład kończyny lub obu kończyn po jednej stronie, czasami wraz z uczuciem drętwienia połowy ciała,
- zaburzenia widzenia, np. widzenie podwójne, ograniczone pole widzenia, utrata zdolności widzenia w jednym oku,
- trudności z mową i połykaniem,
- zaburzenia równowagi i koordynacji (potykanie się, upuszczanie przedmiotów),
- nagły i bardzo silny ból głowy,
- zaburzenia lub utrata przytomności.
Nie należy bagatelizować sygnałów ostrzegawczych, związanych z tzw. miniudarem, pojawiają się nagle, są krótkotrwałe, ale mogą zapowiadać poważny udar. Są to w szczególności:
- utrata lub zaburzenia czucia po jednej stronie ciała,
- osłabienie kończyn prawych lub lewych,
- grymas twarzy po jednej stronie,
- problem z mową lub widzeniem,
- zawroty głowy, problemy z równowagą.
Czynniki ryzyka i przyczyny udaru mózgu
Zasadniczy podział obejmuje takie czynniki, na które nie mamy wpływu (niemodyfikowalne) oraz te, na które możemy wpływać.
Przyczyny udaru niemodyfikowalne to przede wszystkim:
- wiek – powyżej 55 roku życia, co oznacza, że częstość występowania udarów rośnie z wiekiem,
- płeć – częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn,
- rasa – częściej występuje u osób rasy czarnej,
- czynniki genetyczne.
Przyczyny udaru mózgu, na które mamy wpływ:
- nadciśnienie tętnicze – główny czynnik ryzyka, ustabilizowanie ciśnienia na optymalnym poziomie 120/80 mm Hg, obniża ryzyko aż o 30-40%,
- choroby serca (migotanie przedsionków, wady serca),
- palenie papierosów,
- cukrzyca,
- choroby naczyń (zaawansowana miażdżyca),
- zaburzenia gospodarki lipidowej,
- otyłość lub duża nadwaga,
- bezdech senny,
- nadużywanie alkoholu.
Są także przyczyny udaru mózgu typowe tylko dla kobiet, takie jak:
- niski poziom hormonu dehydroepiandrosteronu (DHEAS),
- hormonalna terapia zastępcza,
- niektóre metody antykoncepcji hormonalnej,
- wczesny wiek pierwszej miesiączki (przed 10 r.ż.)
- wczesny wiek menopauzy (poniżej 45 lat),
- niektóre powikłania ciążowe
Wiemy już, że kluczowe znaczenie ma wiedza, szybka reakcja na objawy udaru i opieka specjalistyczna. W tym także diagnostyka obejmująca odpowiednio dobrane badania, takie jak tomografia komputerowa, punkcja lędźwiowa, USG doppler oraz badania neurologiczne.
Zdjęcia: pixabay.com
