Tegoroczne Święta Wielkanocne wypadają wyjątkowo wcześnie, bo tak naprawdę już na przełomie marca i kwietnia. Wielki Piątek i Wielka Sobota to ostatnie dni marca, a kwiecień rozpocznie się Wielką Niedzielą. Każdy dzień świąt ma swoje znaczenie. Wielka Sobota to przede wszystkim święconka, czyli poświęcenie pokarmów w koszyku wielkanocnym.
Święconka – wielkanocna tradycja
Za najważniejszy dzień uznaje się Wielką Niedzielę, dzień Zmartwychwstania. Rozpoczyna ją uroczyste śniadanie wielkanocne, na którym powinny znaleźć się pokarmy poświęcone dzień wcześniej. Dlatego bardzo ważna jest znajomość tradycji i wiedza na temat tego co włożyć do koszyka wielkanocnego. Szczególnie dziś, kiedy w kościołach pojawiają się koszyki wypełnione zaskakującymi, dziwnymi produktami, które nijak mają się do tradycyjnej święconki.
Koszyk wielkanocny historycznie
Święconką nazywa się właśnie te pokarmy, które umieszcza się w koszyku wielkanocnym. Warto jednak wiedzieć, że każdy z nich ma swoje znaczenie, historię i to wielowiekową. Początki święcenia pokarmów sięgają VII wieku, choć w naszym kraju pierwsze zapiski dotyczą XIV stulecia, a w niektórych regionach zwyczaj zawitał bliżej współczesności. Co ciekawe niegdyś święcono wszystko, co na wielkanocnym stole ustawiły gospodynie, a zatem obrządek miał miejsce w domu. Z czasem suto zastawiony stół zastąpił koszyk wielkanocny i święcono głównie symbolicznego, wypiekanego baranka. Na przestrzeni wieków koszyk wielkanocny wypełnił się pokarmami o istotnej symbolice. A zatem jeśli chcemy kultywować tradycję warto wiedzieć co włożyć do święconki.
Produkty, które powinny znaleźć się w koszyku wielkanocnym
Chleb – to jeden z najważniejszych składników święconki, wiemy przecież, że dla chrześcijan to jeden z kluczowych symboli przedstawiający ciało Chrystusa. Zgodnie z tradycją ma być zapowiedzią i gwarancją pomyślności oraz dobrobytu. Oczywiście nie trzeba umieszczać w koszu całego bochenka, szczególnie, że sam koszyk nie powinien być za duży, wystarczy większa kromka albo specjalne wypiekany malutki, wielkanocny bochenek.
Pieprz i sól – podstawowe przyprawy wykorzystywane również w czasie śniadania wielkanocnego. Czarny pieprz w święconce ma przypominać o ciężkiej pracy Żydów w Egipcie. Z kolei sól ma odstraszać zło. Chrześcijanie uznają sól za symbol sensu życia i prawdy.
Jajka, czyli symbol płodności i życia i choć. Co ciekawe dziś najbardziej kojarzone z tym co należy włożyć do koszyka wielkanocnego, dość późno pojawiły się w tradycji, jaką jest święconka. Bardzo często są to jajka zdobione, czyli pisanki przygotowane zgodnie z regionalnymi zwyczajami.
Chrzan – odzwierciedla krzepę, siłę i dobre zdrowie. Podczas śniadania podkreśla smak wielkanocnych produktów. Dawniej święcono korzeń chrzanu, dziś coraz częściej w koszyku wielkanocnym umieszcza się starty chrzan.
Ser – interpretuje się jako symbol przyjaźni, porozumienia między człowiekiem a naturą. Wierzono też, że zapewnia zdrowie i rozwój zwierząt, od których pochodzi.
Wędlina – z reguły jest to szynka albo biała kiełbasa, która ma przynieść zdrowie, płodność i dostatek.
Ciasto – symbolizuje umiejętności i doskonałość. Tradycja nakazuje, aby były domowe wypieki, a najlepiej prawdziwa drożdżowa baba.
W koszyku umieszcza się również baranka, obecnie najczęściej z cukru, ciasta albo z białej czekolady. Przypomina o zwycięstwie Chrystusa, nad grzechem, złem, śmiercią.
W tym miejscu warto również wspomnieć o tym, czego w święconce nie powinno się umieszczać. Tym bardziej, że fantazja i kreatywność w tym zakresie zdają się nie mieć granic. A zatem do koszyka nie wkładamy chipsów, cukierków, burgerów (tak, tak… zdarzają się takie pomysły), alkoholu. Co ciekawe w tradycyjnym koszyczku niepotrzebny jest też zajączek, uznawany za świecki symbol.
Jak ozdobić koszyk wielkanocny?
Tradycyjny koszyk powinien być wykonany z wikliny, ewentualnie ze słomy albo z sosnowych łubów. Należy umieścić wewnątrz serwetę, najlepiej białą koronkową. Dekorujemy go zgodnie z tradycją bukszpanem (oznacza radości zmartwychwstanie), gałązkami borówki i mirtem. Obecnie dość często wplata się do ozdabiania koszyczka kolory, zastępując białą serwetę kolorową, np. zieloną. Coraz częściej wśród porad dotyczących tego jak ozdobić koszyk wielkanocny pojawiają się nowatorskie, ale bardzo ładne pomysły, jak chociażby dodanie świeżych kwiatów wiosennych: hiacyntów, szafirków czy prymulek. Niektórzy dekorują koszyk wielkanocny wstążkami (zielonymi, żółtymi, białymi). Oczywiście również zdobienie święconki podlega wpływom i trendom. Mamy więc koszyki minimalistyczne, w jednej tonacji kolorystycznej, bardzo bogato zdobione, w stylistyce skandynawskiej czy rustykalnej. Warto jednak dekorując i wypełniając kosz nie zapomnieć o tradycji, i o tym dlaczego święcimy pokarmy. Tak naprawdę powinno nam zależeć na tym, aby wspólnie usiąść przy wielkanocnym śniadaniu i przeżyć tradycyjne, rodzinne święta.
Zdjęcia: pixabay.com, fotolia, shutterstock
